Adorp is een wierdedorp dat in de middeleeuwen is ontstaan aan de oostoever van de Hunze, het latere Reitdiep. De loop van het diep is in westelijke richting verplaatst, maar de oude meanders zijn in ...

Aduard is een komdorp, ontstaan in de middeleeuwen als kloosternederzettting. In 1192 is een cisterciënzer abdij gesticht, gewijd aan Sint-Bernardus. Dit klooster groeide uit tot een van de grootste ...

Aduarderzijl is een buurschap die ontstaan is na het graven, omstreeks 1400, van het Aduarderdiep. Dit gebeurde op initiatief van de abdij van Aduard en er kwam een spuisluis in de monding in het Reit...

Alinghuizen en Klein Garnwerd zijn kleine agrarische buurschappen met verschillende historische achtergronden in het stroomgebied van de Hunze. In 1629 is het in dit gebied sterk meanderende Reitdiep,...

Alteveer is een kanaaldorp, een late veenkolonie die vanaf het eind van de 19^de eeuw is ontstaan op de grens van de gemeenten Stadskanaal (vroeger Onstwedde) en Pekela.

De naam wordt we...

Amsweer is een agrarische buurschap onder Delfzijl, ten zuiden van en nabij de splitsing van het in 1876 gegraven (Oude) Eemskanaal en het later om Farmsum gegraven Eemskanaal. De kern is de nog steed...

In 1224 duikt de plaatsnaam Appingedam voor het eerst op in bronnen. De naam is het meest aannemelijk te verklaren als afgeleid van afdamming van de slenk de Appe of Apt. Over de oergeschiedenis is we...

Baamsum is een oude buurschap tussen Woldendorp en Termunten, waartoe de streek aan weerszijden van de A.E. Gorterweg gewoonlijk wordt gerekend. In 1441 werd het to Baemzem en in 1454 Bopsum genoemd. ...

Baflo is een radiaal wierdedorp, in de vroege middeleeuwen ontstaan op een kwelderwal ten oosten van de Hunze. De dorpsnaam wordt verklaard als: achter het moerasbos. De kerk van Bafo komt al in 1211 ...

Bareveld is een kanaaldorp dat vanaf het laatste kwart van de 19^de eeuw echt gestalte kreeg, maar als gehucht al eerder bestond.

Het ligt aan beide zijden van de grens tussen Groningen ...

Barnfair is een kanaaldorp dat is ontstaan na verlenging, van 1856 tot 1858, van het Ter Apelkanaal tot voorbij Munnekemoer. In het zuiden, waar de dorpen Barnfair en Munnekemoer in elkaar overgaan, i...

Het wierdedorp Bedum is waarschijnlijk in de Karolingische tijd, in de 8ste of 9^de eeuw, ontstaan. Het dorp komt in 1040 voor het eerst in bronnen voor. In de late middeleeuwen verplaatste ...

Beerta is een wegdorp dat in de 11^e eeuw is ontstaan op een zandopduiking van het zogenoemde schiereiland van Winschoten. Het komt in een 13de-eeuwse bron voor als Berethe, waarvan bêre sc...

Oorspronkelijk is Bellingeweer een middeleeuws wierdedorp, onmiddellijk ten zuiden van Winsum ontstaan op een kwelderwal ten oosten van de Hunze. Het dorp heeft een kerk gehad en een befaamde borg. He...

Bellingwolde is een streekdorp van middeleeuwse oorsprong. Het is ontstaan op een zandrug met kleigronden aan de westzijde en veen in het oosten. De oorspronkelijke kern ligt in het noorden, bij de ke...

Bierum is een wierdedorp met een rechthoekige structuur, dat uit de vroege middeleeuwen stamt. Er zijn bewoningssporen gevonden die teruggaan tot circa 600 voor Christus. Het dorp was ontsloten door h...

Biessum is een kerkloos wierdedorp tegen de westrand van het opgerukte Delfzijl. Waarschijnlijk was hier omstreeks het begin van de jaartelling vlakbij de zee al sprake van enige bewoning. Het overstr...

Blijham is ontstaan op een zandrug ten zuiden van het kleigebied van de Dollard. Het dorpje lag oorspronkelijk noordelijker en hoorde bij Reiderland. Door de overstroming van 1299, die de Dollard vorm...

Boerakker is een jong wegdorp dat in de 19^de eeuw met wat losse bebouwing begon, maar in het begin van de 20^e eeuw zo groeide, dat van een dorp gesproken kon worden. Toen werd de...

Borgercompagnie is een langgerekt kanaaldorp met een agrarisch karakter. Het is ontstaan nadat in 1647 een groep van tien burgers uit Groningen een compagnie vormde die voor de veenontginning het Borg...

...

...

Borgsweer is een wierdedorp met een rechthoekige structuur, dat omstreeks het begin van de jaartelling kan zijn ontstaan. Borgsweer komt in 1432 voor het eerst in de bronnen voor en in de late middele...

Borgweg is een buurschap aan een weg die pas na de middeleeuwen is ontstaan. Tot enige geconcentreerde bebouwing, laat staan een dorpskom is het nooit gekomen. En een kerk is er evenmin gesticht. Kerk...

In 1580 begon men met de aanleg van het vestingdorp Bourtange. Tussen uitgestrekte moerasgebieden lag een zandrug. Een strategische plek, want hierover liep de enig begaanbare weg van het Duitse Linge...

Boven Pekela is een kanaaldorp dat zich sinds het verlengen van de gekanaliseerde Pekel Aa (het Pekelderhoofddiep) vanaf 1760 geleidelijk vormde. Een offciële status en naam kreeg het nadat in 1990 b...

Breede is een klein dorp dat is ontstaan op een hoge plaats van een kwelderwal. Het komt in de 13^e eeuw voor het eerst in de bronnen voor. Merkwaardig genoeg was het kerspel Breede oorspron...

Briltil is een vaartdorp waarvan de naam kort voor 1600 voor het eerst voorkomt. De naam is een combinatie van til, dat is brug en bril, ontleend aan de polder aan de noordwestzijde. De brug ligt over...

Broek is een dijkbuurschap op de Dijksterweg en Oude Dijksterweg die in de buurt Broeksterweg heet. De betekenis van broek is moerassig land. De buurt ligt bij het Broekstermaar dat in noordelijke ric...

Burgemeester Beinsdorp is een buurschap, genoemd naar F.A. Beins, burgemeester van Vlagtwedde van 1922 tot 1946. De buurschap heeft geen voorzieningen en deze zijn er evenmin geweest. De buurt ligt te...

Van een wierde is in de buurschap Dallingeweer geen spoor meer te vinden, al zit deze wel in de naam besloten. De betekenis is de wierde of misschien ook het erf van Dallinga. Dalle is een oude mansna...

De Haar is een wegbuurschap van voornamelijk boerderijen op een plaats waar op een vrij vlakke zandrug tussen de venen mogelijk in de middeleeuwen al enige agrarische activiteiten zijn ontwikkeld. Het...

De Maten is een wegdorp, ontstaan in de tweede helft van de 19^de eeuw toen de dalgronden van de ontgonnen venen in cultuur werden gebracht. De naam is afgeleid van het woord mat, een percee...

De Wilp is een kanaaldorp dat in de 18^e eeuw als veenbuurt is ontstaan en vanaf de jaren 1860 een dorp kon worden genoemd. De verveningen zijn hier aangepakt door een zevental heren uit Dra...

De havenplaats Delfzijl is ontstaan bij een drietal sluizen, de Dorpsterzijl, Slochterzijl en Scharmsterzijl, waarvan wel beweerd wordt dat ze in 1272 door monniken zijn geslagen. In 1317 kwam er een ...

Den Andel is een dijkdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan aan de Oude Dijk die in het midden van de 13^e eeuw is gelegd en langs de Streekweg die daar haaks op staat. Daar is de kerk gest...

Den Ham is een wegdorp dat in de late middeleeuwen is ontstaan aan de weg van Aduard naar het noorden. Den Ham betekent afgegrensd stuk land. Het dorp bestond voorheen uit drie streken: Altenaauw, De ...

Den Horn is een dijkdorp dat omstreeks 1700 gestalte kreeg, maar er kan al eerder bebouwing hebben gestaan. De Dorpsstraat en de Hogeweg zijn stukken van de oudste bedijkingen in de omgeving. Deze omv...

Denemarken is een agrarisch wegdorp aan een meanderende gelijknamige weg tussen het Slochterdiep en de Slochtermeenteweg, die beide het ontginningsgebied van het lage Duurswold ontsluiten. Het Slochte...

Doezum is een wegdorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan op een dekzandrug die in het oosten bij Niekerk begint en waarop vervolgens de dorpen Oldekerk, Sebaldeburen, Grootegast en Doezum ligge...

Doodstil is een betrekkelijk jong buurschap met een kruisstructuur. De buurt is op zijn vroegst ontstaan in de tweede helft van de 17^e eeuw op de plaats waar de Veilingweg van Zandeweer, de...

Het wierdedorp Dorkwerd is in de vroege middeleeuwen ontstaan en wordt in de vroegste bronnen Dorquerth en Dorquart genoemd. Dork wordt verklaard als modder, zwarte grond. Het is een wierde van of tus...

Dorp kan het beste worden gekarakteriseerd als een buurschap met een archipelstructuur. De ouderdom is onzeker, maar de kleine gemeenschap zal vermoedelijk al in de middeleeuwen hebben bestaan. Dorp i...

Drieborg is een dijkdorp dat na het leggen van de Oudedijk in 1657 geleidelijk is ontstaan. In de late middeleeuwen brak de zee diep in het Oldambt. Vanaf de 17^e eeuw is geleidelijk land op...

Eekwerd is een wierdedorp dat het nooit tot kerkdorp heeft gebracht. In de middeleeuwen werd het geschreven als Equart (1460) en enkele varianten daarop. De naam betekent: wierde met eiken. De vrij gr...

De Eemshaven is een uitgestrekt gebied met een overslaghaven en industrieterreinen. De haven, geopend op 7 juni 1973, is verdeeld in de centrale Eemshaven, de rechthoekige kommen van de Wilhelminahave...

Eenrum is een wierdedorp dat waarschijnlijk al is ontstaan voor het begin van de jaartelling. De oorspronkelijke radiale structuur van de wierde is later, mogelijk na een stormvloed, veranderd in een ...

Eenum is een radiaal wierdedorp dat dateert uit het begin van de jaartelling. In de middeleeuwen heette het Einon, Enon en er waren ook nog een aantal varianten daarop. In 1917 is de wierde grotendeel...

Ekamp is een buurschap die in de loop van de 19^de eeuw vorm heeft gekregen als buurt voor arbeiders ten zuiden van Finsterwolde. Het kan als nederzetting wel ouder zijn, want de naam is afg...

Ellerhuizen is een dorp ten zuidoosten van Bedum, dat uit de middeleeuwen stamt. Ellerhuizen is ooit een kerkdorp geweest. In 1841 zijn de fundamenten van de kerk, restanten van het kerkhof en aanwijz...

Engelbert is een dijkdorp, in de vroege middeleeuwen ontstaan op een rug door het moerassige en beboste veengebied in het lage gedeelte van het Gorecht. Tijdens de ontginning ontstond op de rug een do...

Enumatil is een kruisdorp waar dijk en vaart elkaar kruisen. De dijk was er het eerst, een middeleeuws onderdeel van de waterwerken van de abdij van Aduard. De eerste brug zou hier al in 1445 zijn ges...

Eppenhuizen is een klein wierdedorp dat uit de middeleeuwen dateert. De wierde is slechts gedeeltelijk bebouwd, waardoor het profel goed te beleven is. In de middeleeuwen komt het voor als Eppinghahus...

De bewoning van Essen dateert uit de middeleeuwen, maar er is dan nog geen buurschap. Het is een kloosterstichting. Vanuit de grote abdij van Aduard is hier in 1215 het cisterciënzer vrouwenklooster ...

Ewer is een buurschap op een wierde in de Zuurdijksterpolder tussen Houwerzijl en Zuurdijk. In vroege bronnen komt het ook voor als Eweweer, wat de wierde van Ewe betekent, een mansnaam. De wierde is ...

Ezinge is een wierdedorp dat enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling is ontstaan op een oeverwal van de Hunze, het huidige Reitdiep. De grote wierde met een radiale structuur is vanaf 1918 dee...

Faan is een klein streekdorp van middeleeuwse oorsprong. Middeleeuwse namen zijn: Phane, to Fanum en to Faen, afgeleid van veen. Er wordt gezegd dat het ter onderscheiding is van het nabijgelegen vroe...

In de vroege middeleeuwen groeiden enkele huiswierden aan elkaar en zij vormden zo het wierdedorp Farmsum. Van de 10de tot de 12^e eeuw komt het voor als Fretmarashem, Fertmereshem en Fermes...

Feerwerd is een wierdedorp met een langgerekte vorm, ontstaan in de middeleeuwen nabij de Hunze, het huidige Reitdiep. Het is niet een zeer hoge wierde; op het hoogste punt is hij 2,6 meter boven NAP....

Finsterwolde is een wegdorp op de zandopduiking van het zogeheten schiereiland van Winschoten, waar in de 11^e eeuw al enige bewoning bestond. Het was een veennederzetting die in de 13^e...

Foxhol is een buurschap uit het einde van de middeleeuwen die zich in de volgende eeuwen tot een vaardorp heeft ontwikkeld. Een hardnekkige volksoverlevering noemt als naamgever de Saksische krijgshee...

Fraamklap is een vaartbuurschap aan het Boterdiep die al in de 17^e eeuw voorkomt als Fraemtil. Een til is oorspronkelijk een vaste brug. Deze is kennelijk in de 18de of 19^de eeuw...

Fransum is een klein wierdedorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan en een hoogst ingetogen ontwikkeling heeft gekend. Het heeft vanaf het eind van de 12^e eeuw sterk onder invloed ges...

Froombosch is een langgerekt agrarisch dorp tussen Kolham en Slochteren op de zandrug in het zuiden van Duurswold. Het dorp kreeg in de loop van de 19^de eeuw de vorm die we nu nog kennen, m...

Ganzedijk is een dijkdorp dat na het leggen van de polderdijk in 1657, de Schanskerdijk, op en aan de dijk is ontstaan. In de late middeleeuwen brak de zee tot diep in het Oldambt en zo ontstond de Do...

Garmerwolde is een dijkdorp dat omstreeks 1200 is ontstaan op een oeverwal waar een dijk overheen werd gelegd. Er was in de 9^de eeuw al bewoning; sporen van twee bescheiden huisterpen zijn ...

Garnwerd is een wierdedorp met een langgerekte structuur dat in de middeleeuwen is ontstaan ten westen van de Hunze, het latere Reitdiep. Toen deze waterloop in 1629 werd rechtgetrokken en verlegd, kw...

Garrelsweer is een vroeg-middeleeuws vaartdorp aan de Delf, de voorganger van het kanaal Damsterdiep, en was al in de 11^e eeuw een belangrijke plaats. Het dorp kreeg namelijk in 1057 een aa...

Garreweer en Oling zijn boerenbuurschappen ten zuidwesten van Appingedam. Garreweer is oorspronkelijk een buurt langs het Damsterdiep. Er stond in een steenhuis, een sterke borg, waarover vanaf de 14<...

Garsthuizen is een dijkdorp, eind 12^e eeuw ontstaan na de aanleg van de Fiveldijk, een van de eerste in dit gebied. De bebouwing ligt vooral aan weerszijden van de oude dijk, de Smydingeweg...

Glimmen is een esdorp van vroegmiddeleeuwse oorsprong op de Hondsrug. De Glimmer Esch ten zuidoosten van het dorp is grotendeels als kwekerij in gebruik. De weg is het vroegere kerkenpad naar Noordlar...

Godlinze is een buitengewoon gaaf wierdedorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan. In 1919 heeft een onderzoek plaatsgevonden van het even buiten de dorpswierde liggende grafveld. Daarbij zijn sp...

Goldhoorn is een wegbuurschap die omstreeks 1800 vorm kreeg. De buurt heeft een geschiedenis die teruggaat tot in de middeleeuwen. Het was mogelijk een van de dorpen die zijn weggespoeld bij de stormv...

Grijpskerk is een dijkdorp dat is ontstaan nadat in 1425 de Ruigewaard door bedijking op de Lauwerszee was veroverd. Voor de bewoners is in het begin van de 16^e eeuw een kapel gesticht. Lan...

De stad Groningen is in de vroege middeleeuwen als esnederzetting op de noordelijke uitloper van de Hondrug ontstaan, bij de plek waar de kleine rivieren de Drentsche Aa en de Hunze zich verenigden in...

Groot en Klein Maarslag zijn kleine wierdedorpen op een oeverwal van de vroegere waterweg van de Hunze, die tot 1361 Groningen met de zee verbond. Het komt ook voor als Maarslacht en een oude aanduidi...

Grootegast is een wegdorp, dat in de middeleeuwen is ontstaan op een brede zandrug waarop twee nagenoeg evenwijdige bebouwingslinten tot ontwikkeling kwamen. Een gaast of geest is een zandrug door lag...

Hamdijk is een dijkbuurschap op de in 1605 aangelegde dijk tussen Oudeschans en Booneschans. In de late middeleeuwen is de zee ver in het Oldambt geslagen, waarbij een dertigtal dorpen en vier klooste...

In de vroege middeleeuwen is Haren, thans hoofdplaats van de gelijknamige gemeente, op de Hondsrug ontstaan als esdorp. Er zijn bewijzen van vroegere bewoning die teruggaan van 1000 tot 500 voor Chris...

Harendermolen is een wegbuurschap op de Hondsrug die aan weerszijden van de weg van Assen naar Groningen is ontstaan in de loop van de 19^de eeuw. Er gebeurde daarvoor ook al het een en ande...

Harkstede is een wegdorp dat in de 12^e eeuw op de zandrug van Duurswold, als meest westelijke van de zeven wolddorpen, is ontstaan. Tot in de 20^e eeuw bleef de bebouwing beperkt ...

Hebrecht is een jonge wegbuurschap met een agrarisch karakter, gelegen ten noorden van Bourtange en tussen het Ruiten-Aa Kanaal en de Duitse grens. Aan twisten tussen Groningen en het bisdom Münster ...

De buurschap Hefswal ten noorden van Uithuizermeeden is een jonge nederzetting die uit drie nagenoeg haaks op elkaar staande streken bestaat: de oost-west lopende Hefswalsterweg en de Langelandsterweg...

Heiligerlee is een wegdorp van middeleeuwse oorsprong. Het heette aanvankelijk Oosterlee. Het dorp ligt op het hoogste gedeelte van de zandopduiking van het zogeheten schiereiland van Winschoten en he...

Hellum is een wegdorp dat in de eerste helft van de 12^e eeuw is ontstaan op de zandrug van Duurswold. Het lag tussen de klei- en de moerassige veengebieden. De familie Menolda had het in He...

Heuvelderij is een kleine buurschap die uit een zestal huizen bestaat en waarschijnlijk pas aan het eind van de 19^de eeuw is ontstaan. Het buurtje ligt ten noorden van Roodeschool en tussen...

Heveskes is een wierdedorp dat dateert uit de middeleeuwen. Het heeft vlak achter de Eemsdijk bij de bocht van Watum veel stormvloeden overleefd en oorlogsgeweld doorstaan, maar het mocht de 21ste eeu...

Hoeksmeer is een agrarische buurschap bij het drooggelegde gelijknamige meertje. De groep boerderijen ligt ten zuiden van Garrelsweer en heeft vanouds ontsluiting naar dit dorp via de Oude Wijmers ric...

Holwierde is een wierdedorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan op een oeverwal die kunstmatig is verhoogd. Oostelijk lag de wierde Katmis. Hier zou Hathebrand, in 1183 de stichter van het dubbe...

Hongerige Wolf is een dijkdorp dat na het leggen van de Oudedijk in 1657 is ontstaan. In de late middeleeuwen boorde de zee zich diep in het Oldambt en zo ontstond de Dollardboezem. Vanaf de 17^e<...

Hoogezand is een veenkoloniaal dorp, in 1618 door de Stad gesticht. In de 15^e eeuw werd in de omgeving van Hoogezand turf gewonnen door het klooster Essen bij Haren. Na de hervorming kwamen...

Het streekdorp Hoogkerk is in de vroege middeleeuwen ontstaan op een rug, een uitloper van de Hondsrug. Aan deze ligging heeft het zijn naam te danken. Het is lang een bescheiden dorp gebleven waarvan...

De buurschap Hoornsedijk is vanaf het midden van de 18^e eeuw ten westen van het Hoornsediep, de uitloper van de Drentsche Aa, ontstaan als vervenersnederzetting met verspreid staande, besch...

De oorsprong van het streekdorp Hornhuizen ligt in de 10^e eeuw, toen de eerste bewoners zich vestigden bij de samenkomst van twee kwelderwallen bij de zee. Hornhuizen is te verklaren als: h...

Houwerzijl is een streekdorp dat zijn naam dankt aan een uitwateringssluis naar het Reitdiep. De sluis zou al in 1370 zijn geslagen nadat een oostelijker exemplaar tijdens de Allerheiligenvloed zou zi...

Huizinge is een wierdedorp met een nog steeds herkenbare rechthoekige structuur uit de vroege middeleeuwen. Het dorp komt al in de 8ste eeuw in bronnen voor als Hustinga, later ook als Husdingen, waar...

Jipsingboermussel is een kanaalstreek, een veenkoloniale buurschap, vlakbij de Drentse grens. Het is ontstaan nadat het Stadskanaal in 1856 voorbij Musselkanaal richting Ter Apel werd doorgetrokken. H...

Jipsingboertange is een langgerekt wegdorp, een jonge ontginningsnederzetting die vanaf de jaren dertig als werkverschaffngsproject vorm kreeg. Het dorp heeft een voorgeschiedenis als een tange, een h...

Jipsinghuizen is een esdorp, ontstaan in de late middeleeuwen bij de beek de Ruiten Aa. Het komt sinds de 17^e eeuw in bronnen voor met de huidige naam. Het betekent: de nederzetting van het...

Jonkersvaart is een langgerekt vaartbuurschap, tussen Zevenhuizen en De Wilp. Het is ruim vijf kilometer lang en een kenmerkende veenkolonie die in de loop van de 19^de eeuw is gevormd. De h...

Jukwerd is een klein wierdedorp uit de vroege middeleeuwen met oorspronkelijk een radiale structuur. De wierde is in 1917 grotendeels afgegraven. De Jukwerderweg, de doorgaande weg van Appingedam naar...

Kalkwijk is oorspronkelijk een veenkoloniale buurschap, ontstaan als vaartbuurt, maar nadat het Kalkwijksterdiep grotendeels was gedempt, werd het een buurschap langs een weg. Vanaf 1631 ging de Oude ...

Kantens is een wierdedorp, in de vroege middeleeuwen ontstaan op een kwelderwal. De wierde heeft een duidelijke radiale structuur. Om de zool van de wierde loopt de ringweg, de ossenweg en rond de ker...

Kibbelgaarn is een wegdorp dat omstreeks 1900 gestalte kreeg. De weg heeft de naam Kibbelgaarn. Het eerste deel van de naam wordt verklaard als mondelinge twist en het tweede als een gaare of goare, e...

Het kanaaldorp Kiel-Windeweer is een dubbeldorp dat ontstond nadat het in 1637 gegraven Kielsterdiep in 1647 werd doorgetrokken naar Windeweer. Vanaf Hoogezand strekt het zich ruim zes kilometer naar ...

Klein-Ulsda is een buurschap aan de gemeentegrens van Bellingwedde ten noorden van Oudeschans. Het wordt van het in de gemeente Reiderland gelegen Ulsda gescheiden door de autosnelweg A7 en de gekanal...

Klein en Groot Wetsinge zijn wierdedorpen die rond het begin van de jaartelling zijn ontstaan op de oeverwal ten oosten van de Hunze. Deze waterloop is in 1629 rechtgetrokken en verplaatst naar het we...

De naam Kleine Huisjes komt pas in 1899 voor, maar de buurschap had in de loop van de 19^de eeuw al geleidelijk vorm gekregen. In de 12^e eeuw was Noord-Groningen beschermd geraakt...

Omstreeks 1175 is in Kloosterburen vanuit het Friese Hallum een Norbertijner klooster gesticht. De kloosterlingen wierpen in het waarschijnlijk nauwelijks bedijkte land een hoogte op voor het klooster...

Kolham is een wegdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan op de lange, buigende zandrug in het zuiden van Duurswold. De rug bereikte hier een aanzienlijke hoogte; in het midden van de 19^de e...

Kolhol is een agrarische dijkbuurt die aan het eind van de middeleeuwen is ontstaan. In de middeleeuwen heette het Koldeholsterhorne: koude, laag gelegen hoek. De buurt ligt vlakbij Zijldijk, een kilo...

Het dijkdorp Kommerzijl is als Opslachterzijl in de late 16^e eeuw ontstaan. Na de inpoldering in 1570 van een stuk land in het stroomgebied van de Lauwers, moest in de Oosterwaarddijk en de...

Koningsoord is een jonge streekbuurschap achter de oude zeedijk, de Middendijk. Vanaf de middeleeuwen zijn opgeslibde kwelders ten noorden van het vasteland geleidelijk ingedijkt, een proces dat tot e...

Kopstukken is een jong wegdorp, een veenontginningsdorp van de jongste generatie. Een vondst van een laat-Romeinse muntschat is een aanwijzing dat hier Romeinen zijn geweest of mensen die handelsbetre...

Kornhorn is een relatief jong wegdorp. Als buurschap van verspreid staande kleine boerderijen en huizen bestaat het allang. Oude naamsaanduidingen leveren geen eenduidige verklaring op. Voor de hand l...

Korte Akkers is een wegbuurt onmiddellijk ten oosten van het A.G. Wildervanckkanaal. Waarschijnlijk is het ontstaan in de loop van de 19^de eeuw. Het ligt in het zuiden van De Vereenigde Pol...

Kostverloren en Finsterwolderhamrik zijn twee haaks op elkaar staande buurschappen. Kostverloren is een dijkbuurt, Finsterwolderhamrik een wegbuurt. Ze hebben verschillende karakters die de sociale ac...

Krewerd is een wierdedorp, in de vroege middeleeuwen ontstaan op een kwelderwal. De wierde heeft een radiale structuur, maar die is door de dunne bebouwing niet zo goed te herkennen. Midden op de wier...

Kromme Elleboog is een jonge wegbuurt ten zuiden van het agrarische dorp Finsterwolde. Het is vanaf het begin van de 19^de eeuw gevormd, nadat de polders ten noorden van Finsterwolde waren i...

Kropswolde is een wegdorp langs de Woldweg dat in de 15^e eeuw ten oosten van het Zuidlaardermeer is ontstaan als veenkolonie. Verveningsactiviteiten waren er al vroeger, vanaf de 13^e

lees meer

Kruisweg is een dorp dat in de loop van de 19^de eeuw als buurschap is ontstaan, maar pas in de 20^e eeuw zijn naam kreeg. De bebouwing staat aan elkaar kruisende wegen, vandaar. H...

Lageland is een langgerekt wegdorp dat in de loop van de 19^de eeuw is ontstaan toen de waterbeheersing in de laag liggende polders veeteelt en zelfs akkerbouw mogelijk maakte.

De naam L...

Aalsum, Lammerburen en Electra zijn op korte afstand van elkaar gelegen buurschappen aan de noordoostelijke rand van Humsterland, bij het Reitdiep. Ze hebben verschillende historische achtergronden. A...

Laskwerd was een wierde ten zuiden van Appingedam die het niet tot dorp heeft gebracht. De wierde, die tussen de Woldweg-Tolweg en de oude waterloop De Groeve lag, is aan het begin van de 20^e

lees meer

Laude is een esbuurschap ten zuiden van Sellingen. Zij was oorspronkelijk een van de drie markes van het kerspel Sellingen met gezamenlijk grondgebied van de participerende boeren. Maar de marke is in...

Laudermarke is een langgerekte wegbuurschap, ontstaan aan het begin van de 19^de eeuw, toen arme Duitse kolonisten naar de woeste gronden trokken om ze te ontginnen. De buurschap ligt vrij v...

Lauwersoog is het jongste dorp van Groningen. Jong omdat het pas na de afsluiting van de Lauwerszee in 1969 is ontstaan. Hoewel het geen kerk heeft, beschouwen we het toch als een dorp en niet als een...

Lauwerzijl is een jong wegdorp, ontstaan nadat de Nieuwe Ruigezandsterpolder in 1877 was bedijkt. De polder van 365 hectare was eigendom van de stad Groningen die er zeven boerderijen liet bouwen, vij...

Het wierdedorp Leegkerk is waarschijnlijk in de vroege middeleeuwen ontstaan in het lage vruchtbare kleigebied ten noorden van de hoge uitloper van de Hondsrug waarop Hoogkerk ontstond. In de middelee...

Leek is een relatief jong kanaaldorp, in het begin van de 16^e eeuw gesticht. Op de noordelijker liggende zandrug was na kolonisatie vanaf het begin van de 11^e eeuw het Vredewold ...

Leens is een wierdedorp. De oude kern is een rechthoekige wierde waarop omstreeks 1100 de Petruskerk is gebouwd. Ten oosten daarvan lagen nog de ‘hoge Leenster wierden’ die al in 1828 en 1830 op i...

Leermens is een radiaal wierdedorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan op een kwelderwal in het stroomgebied van de Fivel. Het komt voor het eerst in bronnen voor in 1041 en heet dan Lethermengi...

Lellens is in de vroege middeleeuwen ontstaan als wierdedorp met een rechthoekige structuur op een oeverwal nabij de Fivelstroom. Op de wierde stond wel een borg, die voor het eerst in 1495 in de bron...

Lettelbert is een wegdorp op een zandrug dat in de middeleeuwen is ontstaan. De betekenis van de naam is kleine buurt. Het Lettelberterdiep, dat vanaf het Leekstermeer recht naar het noorden loopt, vo...

Loppersum is in de vroege middeleeuwen ontstaan op een langgerekte handelswierde nabij de stroom van de Fivel. De Hoge- en Lagestraat zijn nog steeds herkenbaar als ruggengraat van de handelsnederzett...

Losdorp is een wierdedorp ontstaan in de middeleeuwen. Het komt in 1053 al in de bronnen voor. De oudste benaming is Lesthorpe, waarbij de stam lessa ‘klein’ betekent. Losdorp is niet meer het kle...

Lucaswolde is een wegbuurschap die in de loop van de 19^de eeuw vorm heeft gekregen, maar een oudere geschiedenis bezit. Het dankt de naam aan Lucas die op het wold, de woeste, venige grond,...

Luddeweer is een wegdorp dat in zijn huidige gedaante in de loop van de 19^de eeuw is gevormd. De naam wordt verklaard door de mansnaam Ludde die hier een weer, onontgonnen land, bewoonde of...

Lutjegast is als wegdorp vrij gaaf gebleven, waarschijnlijk omdat het nogal geïsoleerd te midden van de venen op een zandrug lag. De agrarische streken Westerzand en Oosterzand lagen eveneens op deze...

Maarhuizen is een wierdedorp dat ontstaan is in de middeleeuwen. Het komt voor het eerst in bronnen voor in een lijst van bezittingen van het klooster Werden – van de Friese missionaris Liudger – ...

Marsum is een wierdedorp met een radiale structuur, dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan. Hoewel de grote wierde aan het begin van de 20^e eeuw geleidelijk is afgegraven is de omvang no...

Martenshoek is een kanaaldorp dat in het begin van de 17^e eeuw is ontstaan bij een sluizencomplex in het Winschoterdiep. Een levendig verkeer van schepen en mensen zorgde voor de komst van ...

Marum is een wegdorp dat in het begin van de 20^e eeuw uit twee middeleeuwse nederzettingen is samengegroeid: Marum en Kruisweg. Marum komt in de late middeleeuwen voor het eerst in bronnen ...

Meeden is een wegdorp op een zandrug dat in zijn huidige ligging in de 15^e eeuw is ontstaan. Het dorp is in de 11^e eeuw vanuit Eexta (nu opgenomen in Scheemda) gesticht, maar doo...

Meedhuizen is een streekdorp dat in de 13^e eeuw is ontstaan te midden van laaggelegen gras- en akkerland. Dit lage land op de overgang van de veenstreken en de klei bestaat uit een vooral h...

Meerwijck is een jonge waterwijk aan de noordoostelijke zijde van het Zuidlaardermeer. Niets herinnert meer aan het moerasbos, het Wold, dat hier in de lage landen ten oosten van de Hondsrug en de Hun...

De oorspronkelijke wierdedorpen Menkeweer en Onderwierum zijn historisch in zekere mate verwant. Ze liggen onmiddellijk ten noorden en zuiden van Onderdendam, een jong waterdorp aan het Winsumerdiep. ...

Mensingeweer is oorspronkelijk een klein wierdedorp, ontstaan in de middeleeuwen. Dit is nog enigszins te ervaren aan de wierde waar de kerk op staat. Na de middeleeuwen heeft het dorp zich aan weersz...

Middelbert is een wegdorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan op een rug parallel aan de Hondsrug. In de 11^e eeuw komt het dorp in de bronnen voor als Middisché, wat middijk betekent...

Middelstum is waarschijnlijk al in de Romeinse tijd ontstaan als een verzameling huiswierden op een kwelderwal in het stroomgebied van de Fivel. Geleidelijk is deze groep in de vroege middeleeuwen tot...

Midwolda is een wegdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan op de rand van het zogenoemde schiereiland van Winschoten. Het is tijdens stormvloeden in de late middeleeuwen niet weggevaagd, maar het liep...

Midwolde is een klein wegdorp, in de middeleeuwen ontstaan op een van zuidwest naar noordoost lopende zandrug. Deze ontginningsas liep door lage venige gebieden, een woldstreek. Het lag tussen de oude...

Molenrij is een buurschap die ouder is dan de andere buurschappen in het noorden van De Marne. Zijn dat arbeidersbuurten, ontstaan na het inpolderen van de kweldergebieden, Molenrij ligt op een oude k...

Munnekemoer is een kanaaldorp dat is ontstaan na verlenging van 1856 tot 1858 van het Ter Apelkanaal tot voorbij Munnekemoer. In het noorden, waar Munnekemoer overgaat in Barnfair, is het Haren-Rüten...

Muntendam is een wegdorp, ontstaan op een dekzandrug te midden van de venen. Het komt in 1391 al als Muntendam in de bronnen voor. De naam dankt het aan een dam in de Munte, waarvan de Munter Ee een r...

Mussel is een randveenontginningsnederzetting die in de 19^de eeuw is ontstaan. Mussel betekent moerassig land. Het langgerekte Mussel ligt op een zandrug, vanwaar de omliggende hoogvenen we...

Musselkanaal is een kanaaldorp dat vanaf 1819 is ontstaan, nadat het Stadskanaal naar het zuidoosten kon worden verlengd. De defnitieve grens tussen Groningen en Drenthe werd in deze contreien pas in ...

Nansum is een van de drie middeleeuwse wierden van Holwierde en omgeving die het dichtst bij de Eemsdijk voor het noordelijk deel van de Bocht van Watum ligt. In de middeleeuwen komt het voor met de n...

Niebert is een wegdorp, in de late middeleeuwen ontstaan op een vrij vlakke zandrug tussen de venen. Niebert betekent nieuwe buurt, ter onderscheiding van de oude buurt: Tolbert. In het midden van de ...

Niehove is een wierdedorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan op een kwelderwal. Het is een van de fraaiste wierden met een radiale structuur. Om het kerkhof ligt een ringweg, de Kerkstraat, en ...

Niekerk is een wierdedorp dat in de vroege middeleeuwen, in de 6de eeuw na Christus, op twee kleine wierden op een oeverwal is ontstaan. Het komt voor het eerst in 1445 in de bronnen voor. Het dorp da...

Niekerk is een wegdorp dat in de middeleeuwen op een zandrug is ontstaan. Het komt voor het eerst aan het einde van de 14^e eeuw in bronnen voor als Nyerkerke en een aantal varianten daarop....

Nieuw Beerta is een wegdorp dat is ontstaan nadat in 1657 door de aanleg van de Schanskerdijk kwelderland was ingepolderd. Het cultiveren is voortvarend aangepakt, want al in 1665 maakte Nieuw Beerta ...

Nieuw Scheemda is een wegdorp, als dochternederzetting in de 17^e eeuw ontstaan op de Dollarddijk van 1545 in een gebied dat in 1597 verder ingepolderd raakte. Het is als dorp in 1659 zelfst...

De Nieuwe Compagnie is een vaartbuurschap, als veenkolonie ontstaan vanaf het midden van de 17^e eeuw. In 1647 begon de Nieuwe Friesche Compagnie vanuit Hoogezand met het graven van het Kiel...

Nieuwe Pekela is een kanaaldorp dat in de loop van de 17^e eeuw aan de tot Pekelerhoofddiep gekanaliseerde Pekel Aa is ontstaan en dat in 1704 een van Oude Pekela afgescheiden zelfstandige k...

Nieuwe Statenzijl vormt de uiterste noordoostelijke hoek van Nederland. De zijl, de sluis, behoort met beide oevers van de Westerwoldse Aa nog bij Nederland, oostelijker ligt het Duitse Rheiderland. D...

Nieuweschans is een vestingdorp dat in 1628 als Langakkerschans op een kleistrook bij de Dollard-inham is gesticht. In de Tachtigjarige Oorlog werd het grensgebied weliswaar verdedigd door de Bellingw...

Nieuwolda is een wegdorp dat in zijn huidige vorm aan het begin van de 17^e eeuw als dochternederzetting van Midwolda is ontstaan op de in 1545 aangelegde Dollarddijk. Hier werden met het Ou...

Niezijl is een dijkdorp, ontstaan bij een zijl, een uitwateringssluis in de zeewering voor de polder Okswerder Uiterdijk. Het Hoerediep stroomde vanuit het zuidwesten en ontlastte het westen van Vrede...

Nijenklooster is een boerenstreek tussen Kloosterburen en Wehe-den Hoorn. Een op het eerste gezicht vrij jonge nederzetting met verspreid staande boerderijen, maar wel een streek met een hele geschied...

Noordbroek is een wegdorp dat in de hoge middeleeuwen is ontstaan op een dekzandrug. De naam broek duidt op een ligging bij moerassig land. Vanaf de weg op de zandrug zijn aan weerszijden de landerije...

Noorddijk is een dijkdorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan op een rug parallel aan de Hondsrug. Deze rug, het Wold genoemd, liep door het moerassige en beboste veengebied in het lage oostelij...

Noorderhoogebrug is een jong buurschap, bestaande uit twee streken. Die aan de oude Wolddijk en de ander aan de Groningerweg. De buurt is door verkeersontwikkelingen in de verdrukking geraakt. Oorspro...

Noordhorn is een wegdorp, in de middeleeuwen ontstaan op een brede en ongeveer vier kilometer lange keileemrug of gast van ruim vier meter hoog, waar Zuidhorn ook op ligt.

Aan het begin van de Tac...

Het esdorp Noordlaren, ontstaan op de oostelijke fank van de Hondsrug, komt voor het eerst in bronnen voor in 1160, maar er is al veel vroeger bewoning geweest. Op de Noordlaarder Esch is een deel van...

Noordpolderzijl is een sluisnederzetting die na het leggen van de Noorderdijk in 1811-’14 is ontstaan. De eerste steen van de zijl, een uitwateringssluis, is in 1811 gelegd. Naar de sluis liep het s...

Noordwijk is een wegdorp dat in de late middeleeuwen is ontstaan. Het dorp kreeg zijn naam vanwege de noordelijke ligging ten opzichte van Marum en niet omdat het aan een (veen)wijk lag. Het dorp was ...

Het streekdorp Noordwolde is in de middeleeuwen in de voormalige woldstreek – moerassig veenbos – ten noorden van Groningen ontstaan. Het is een klein, vooral op agrarische bedrijvigheid gericht d...

Nuis is een wegdorp dat in de middeleeuwen op een vrij vlakke zandrug is ontstaan. De bebouwing ontwikkelde zich zowel aan de Oudeweg als aan de Nieuweweg. De Oudeweg is alleen in de buurt van de Coen...

Numero Dertien is een veenkolonie die waarschijnlijk aan het begin van de 18^e eeuw landschappelijk vorm kreeg, maar pas een agrarische wegbuurschap vormde in 19^de eeuw.

Numer...

Obergum is een wierdedorp dat in de middeleeuwen is ontstaan ten noordoosten van de Hunze, het huidige Reitdiep, en ten noorden van Winsum, waaraan het later zou vastgroeien. Het komt in de 10de en 11...

Oldehove is een komdorp, ontstaan in de middeleeuwen op een hoge kwelderwal bij het stroomgebied van het Reitdiep. Vrijwel meteen ten noorden van het dorp liggen de dijkvakken die de landbouwgronden m...

Oldekerk is een wegdorp, in de middeleeuwen ontstaan op een zandrug tussen laaggelegen veenlanden. Hier vestigden zich omstreeks 1000 de eerste bewoners. Oldekerk komt in de 14^e eeuw voor h...

Oldenzijl is een oud dijkdorp in een streek die mogelijk al in de 11^e eeuw bewoond raakte. Boeren vestigden zich op verhoogde erven, podia, in het stroomgebied van de Fivel. Enkele van deze...

Het kanaaldorp Ommelanderwijk is ontstaan nadat in 1653 een aantal ondernemende Ommelander jonkers besloot het Ommelanderdiep te graven. Ze hadden het nodig om turf af te voeren van de lotten veen die...

Onderdendam is een vaartdorp dat in de 16de is ontstaan en tot wasdom is gekomen door zijn strategische ligging. In de middeleeuwen was het een sompig gebied. Het kruispunt van land- en vooral waterwe...

Het oorspronkelijke wierdedorp Onderwierum ligt zuidelijk van Onderdendam, een jong waterdorp aan het Winsumerdiep. Het is historisch in zekere mate verwant aan Menkeweer, dat onmiddellijk ten noorden...

Onnen is een esdorp op de oostelijke fank van de Hondsrug. In bronnen komt het voor het eerst voor in 1323, maar de sporen van eerste bewoning zijn veel ouder. Een rijengrafveld wijst op permanente be...

Onstwedde is een esdorp dat in de 12^e eeuw is ontstaan op zandgrond te midden van een veengebied in het beekdal van de Mussel Aa. Het dorp ontwikkelde zich bij twee brinken: ’t Wold in he...

Oosteinde is een jong dijkdorp dat in de loop van de 19^de eeuw is gegroeid langs de middeleeuwse zeedijk. Deze dijk was bedoeld om het land tegen de zee te beschermen. Vanaf de middeleeuwen...

Oosternieland is een oud dijkdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan aan de rand van de Fivelboezem. Van de twee haaks op elkaar staande wegen is de noord-zuid lopende arm de oude dijk. Ze heten beide...

Oosterwijtwerd is een wierdedorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan op een kwelderwal aan de oostzijde van de Fivelboezem. Het dorp bezat een radiale structuur die door afgravingen aan het begi...

Oostum is een klein wierdedorp, in de middeleeuwen ontstaan ten westen van het Reitdiep, dat als Hunze in de middeleeuwen wel oostelijker stroomde. In de 11^e eeuw komt het in bronnen voor a...

Oostwold is een wegdorp, in de middeleeuwen ontstaan op een rug in het venige gebied, het meest oostelijke gedeelte van het Vredewold. Het wordt in verband met visrechten op het Leekstermeer voor het ...

Oostwold is in de middeleeuwen als wegdorp ontstaan aan de rand van het zogeheten schiereiland van Winschoten. Na het leggen van de Dollarddijk in 1545 was er veiligheid en na de indijkingen van het O...

Het lange wegdorp Opende is ontstaan na de middeleeuwen en bestond uit enkele agrarische buurschappen met bescheiden bebouwing. Het werd toen wel Calepende genoemd: kaal en onvruchtbaar einde. In de 1...

Opwierde ten oosten van Appingedam is nagenoeg in de oprukkende stad opgenomen. Dat effect is recent versterkt doordat de noordoostzijde van de Opwierderweg met woningen is bebouwd. Voorheen hoorde de...

Van Oterdum resteren alleen de op het talud van de Eemsdijk herplaatste grafmonumenten van het kerkhof; een funerair monument voor een wierdedorp met een dramatische geschiedenis. Oterdum was een midd...

Oude Pekela is een kanaaldorp dat in de loop van de 17^e eeuw is ontstaan en zich in 1685 echt een dorp kon noemen, omdat toen de kerk in gebruik werd genomen. Het begon in 1599 toen Feico A...

Oudedijk is een dijkbuurt die na het leggen van de Schanskerdijk in 1657 geleidelijk is ontstaan. In de late middeleeuwen was de zee diep in het Oldambt doorgedrongen en had zo de Dollardboezem doen o...

De oorsprong van Oudeschans ligt in het midden van de 16^e eeuw. Een stuk Dollard was ingepolderd en in de Westerwoldse Aa moest een sluis worden geslagen. Op deze strategische plaats wilde ...

Oudeschip is een jong buurschap, in de loop van de 19^de eeuw ontstaan bij de Middendijk van de Oostpolder en nabij de plaats waar de Groote Tjariet in de Eems uitmondt. De Oostpolder werd i...

Oudezijl is een dijkbuurschap die in de loop van de 17^e eeuw is ontstaan bij een zijl, een sluis, op de in 1657 gelegde Schanskerdijk tussen Nieuweschans en Finsterwolde. Toen in 1707 noord...

Overschild is een dijkdorp dat in zijn huidige vorm in de 19^de eeuw is ontstaan, maar waarvan de geschiedenis verder terug reikt. In de 11^e eeuw kwam het al voor als Extra Schalm...

De buurschap Paaptil – ook wel Paapstil – wordt gewoonlijk gerekend bij het dorp Oldenzijl, maar bestaat uit een eigen bebouwingsbuurt. In de middeleeuwen is hier een kadijk – een smalle dijk di...

Nadat omstreeks 1300 in het noorden een dijk was aangelegd, later de Oude Dijk genoemd, konden zich hier pioniers vestigen en ontstond het streekdorp Pieterburen. De bewoners van het dorp komen in 137...

Pieterzijl is een komdorp, in de late middeleeuwen ontstaan bij een sluis in het Zijldiep. De zijl was, evenals het in cultuur brengen van het land in de omgeving, het werk van de monniken van het Fri...

Ranum is oorspronkelijk een wierdedorp dat ten noordoosten van de Hunze in de middeleeuwen is ontstaan. Het komt in 11de-eeuwse bronnen voor als Renon of Renum, afgeleid van Rene, waterloop. Noordelij...

Rasquert is een wierdedorp met een radiale structuur dat in de middeleeuwen op een oeverwal bij de Hunze is ontstaan. De naam wordt verklaard als rietwierde. Om de wierde loopt het Andelstermaar dat b...

Reiderwolderpolder en Stadspolder zijn agrarische wegbuurschappen die centraal in de gelijknamige polders liggen. Deze polders rondden in 1740 en 1862 met de Nieuwe Stadspolder of Reiderpolder 2de afd...

Rhederbrug is een jong en klein dorp, aan de zuidkant en haaks liggend op de bebouwingsas van Bellingwolde. Het kreeg zijn naam van de brug in de Rhederweg over het Vereenigd of B.L. Tijdenskanaal. De...

Roodehaan is een kleine, voornamelijk agrarische nederzetting aan het Reitdiep. Het ligt deels op een hoogte die ook wel De Bult heet. Van het prachtig als een echte rivier meanderende Reitdiep kan hi...

Roodeschool is oorspronkelijk een dijkdorp dat in de loop van de 17^e eeuw is ontstaan. Het ligt binnen de middeleeuwse zeewering die hier nauwelijks meer te herkennen is. Het dorp kwam veil...

Rottum is een wierdedorp dat uit de vroege middeleeuwen dateert. Het grootste deel van de vijf meter hoge wierde is afgegraven. In de bronnen is een vroege vermelding van Rottum uit 1280. Het benedict...

Ruigezand kan vanaf het eind van de 18^e eeuw een zeer verspreid liggende agrarische buurschap worden genoemd. Het Ruigezand is lang onbedijkt kweldergebied nabij de monding van het Reitdiep...

Ruischerbrug is een jonge streekbuurschap tussen de dijkdorpen van het Woldgebied ten oosten van Groningen. Deze streekdorpen liepen van zuid naar noord over een rug in het moerassige en beboste veeng...

Saaksum is een wierdedorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen. De wierde is nooit helemaal bebouwd geraakt. De oostzijde heeft een vrij compacte bebouwing, de westzijde is veel leger en daar hebben en...

Saaxumhuizen is een komdorp dat in de middeleeuwen aan een driesprong van wegen, de Dikemaweg/Saaxumhuizerweg en de Nienhuisweg, is ontstaan. Daarbij lagen ook twee huiswierden. Ze zijn later opgenome...

Sappemeer is een vaartdorp van veenkoloniale oorsprong, na 1618 door de Stad gesticht. In de 15^e eeuw werd hier turf gewonnen door het klooster Essen bij Haren. Na de hervorming ontstond on...

Sappemeer-Noord en Jagerswijk zijn vaartbuurten ten noorden van Sappemeer. SappemeerNoord, dat eigenlijk Achterdiep heet, ademt de sfeer van een kolonienederzetting. Door de demping van de wijk is Jag...

Sauwerd is een wierdedorp dat enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling is ontstaan ten oosten van het stroomgebied van de Hunze, het tegenwoordige Reitdiep waardoor het dorp met het Sauwerderma...

In de lage landen van de weidse polders Weiwerd en Wold en Weer liggen ten oosten van het oude dorp Meedhuizen de jonge agrarische buurschappen Schaapbulten en Ideweer. Beide namen duiden op zekere ho...

Schaaphok is een vaartbuurt die in de loop van de 19^de eeuw aan een samenkomst van waterwegen is ontstaan. Het buurtje dankt zijn naam aan de schaapskooi die de heren van de Fraeylemaborg i...

Scharmer is een wegdorp op het laagste gedeelte van de zandrug van Duurswold; het was een van de zeven wolddorpen. In de middeleeuwen komt het voor als Skiramere, wat schier meer zou kunnen betekenen,...

Scheemda is oorspronkelijk een wegdorp dat tot komdorp is uitgegroeid. Het is vermoedelijk in de 12^e eeuw als veenontginningsnederzetting ontstaan op het zogenoemde schiereiland van Winscho...

Schildwolde is een wegdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan op de zandrug tussen de veengebieden van Duurswold. Het is oorspronkelijk een veenontginningsnederzetting die omstreeks 1200 naar het zuid...

Nadat het gebied van de Marne omstreeks 1300 door dijken beveiligd was, moest de uitgestrekte streek wel het overtollige water kwijt. Dat kon niet naar de in het noorden hoog opgeslibde kwelders. De a...

Het wegdorp Sebaldeburen is ontstaan in de middeleeuwen op een zandrug tussen de veengebieden. Het was een lange zandrug waarop in het oosten Niekerk en achtereenvolgens Oldekerk, Grootegast en Doezum...

Sellingen is een esdorp dat in de 12^e eeuw is ontstaan op een zandige hoogte te midden van een hoogveengebied en ten oosten van de Ruiten Aa. In de middeleeuwen luidde de naam Sallinge en Z...

Sellingerbeetse is een wegdorp ten oosten van Sellingen in een streek die vanaf 1937 is ontgonnen door de Verenigde Groninger Gemeenten. Daardoor werden 600 hectare bouw- en grasland en 300 hectare bo...

Siddeburen is een wegdorp dat in de 12^e eeuw is ontstaan op de zandrug van Duurswold in lage veengebieden. Net als de andere wolddorpen is het oorspronkelijk een veenontginningsnederzetting...

Sint-Annen is een komdorp dat in de late middeleeuwen is ontstaan bij het in 1345 gestichte vrouwenklooster Parva Adwerth, klein Aduard. Het was een dochterklooster van de cistercienzer abdij van Adua...

Slochteren is een wegdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan op de zandrug van Duurswold nabij lage veenlanden. Het dorp is dan ook begonnen als ontginningsnederzetting. In de 11^e eeuw heet...

Rond Onstwedde ligt aan de noordoostzijde een waaier aan essenzwermdorpen, in het oosten Smeerling en in het noorden Holte.

In het noordoosten liggen Ter Wupping en Wessinghuizen daartussenin. Ver...

Solwerd is een wierdedorp uit de vroege middeleeuwen, maar nauwelijks meer als zodanig te herkennen. Het dorp is omarmd door de stad Appingedam, al is het dorpsgebied enigszins van de stad afgegrensd ...

Het wierdedorp Spijk is vermoedelijk in de 7de of 6de eeuw voor Christus ontstaan, al komt het in 1246 voor het eerst in de bronnen voor. In de middeleeuwen lezen we: Spik, to Spye en Spiick met de be...

Stadskanaal is een kanaaldorp waarvan het stichtingsmoment precies vast ligt. Op 11 februari 1765 besloot het stadsbestuur van Groningen het Oosterdiep van Wildervank te verlengen naar Bareveld en van...

Stakenborg is een wegbuurschap tussen Vlagtwedde en Bourtange. Staken staat voor dunne palen en een borg is een dijk of een afscherming. De oude weg ligt op een zandrug door het uitgestrekte hoogveenm...

Startenhuizen is een dijkbuurt die in de late middeleeuwen is ontstaan nadat in 1192 een van de eerste dijken in het stroomgebied van de Fivel was aangelegd. Het kerspel Startenhuizen heeft het, zo di...

Stedum ontstond in de vroege middeleeuwen in het stroomgebied van de Fivel als een langgerekte handelswierde. In de 10de of 11^e eeuw werd aan de westzijde een eerste kerk gesticht, het dorp...

Steendam is een wegbuurt aan de verbinding tussen de Duurswolder dorpen en Appingedam. De buurt dankt zijn naam aan een stenen dam die in het drassige gebied ten oosten van het Schildmeer is gelegd om...

Stitswerd is een dorp dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan op een wierde, opgeworpen op een oeverwal. Door afgravingen bij de kerk is aan de oostelijke marge van het dorp de hoogte van de wierde,...

’t Lage van de Weg is een jonge buurschap in de Uiterdijksche Landen, even ten westen van Uithuizen. Vanaf het midden van de 19^de eeuw groeide de buurt als woonkern waardoor nabij het cen...

Het wierdedorp ’t Oldörp is ontstaan in de periode van 400 tot 600 na Christus en heette eerst Brunwerd. De wierde had een hoogte van 6,75 meter boven NAP; nu is dat nog bijna 4 meter. De bewoners ...

’t Waar is een wegbuurschap langs de in 1545 gelegde Dollarddijk. De buurschap heeft vermoedelijk al een oude voorgeschiedenis, maar de huidige bebouwingsstructuur vertelt dat deze vanaf de eerste h...

’t Zandt is een dijkdorp op een zandplaat te midden van kleiland. Deze gaf het dorp zijn naam. Het is in de middeleeuwen ontstaan op en langs twee dijken in de Fivelboezem. De eerste was de vanaf 11...

Tange is een oude randveennederzetting die in de 18^e eeuw of misschien al vroeger kan zijn ontstaan. Tange is een Westerwoldse aanduiding van een zandige hoogte. In het westen van Westerwol...

Ten Boer is een wierdedorp dat in de vroege middeleeuwen op een langgerekte oeverwal is ontstaan. Het gebied was al eerder bewoond, prehistorische vondsten zijn hier de bewijzen voor. De wierde heeft ...

Ten Post is een komdorp dat in 1380 voor het eerst in bronnen voorkomt. Post betekent eenvoudige brug, een plank over het water. Deze post zal gelegen hebben over een arm van de Fivel. Het dorp is ont...

Ter Apel, eerst komdorp, later kanaaldorp, is ontstaan in de late middeleeuwen op een zuidelijke uitloper van een dekzandrug tussen de Mussel Aa en de Ruiten Aa en wordt omgeven door woeste gronden en...

Ter Apelkanaal is een kanaaldorp, ontstaan nadat het Stadskanaal in 1856 voorbij Musselkanaal tot op deze hoogte was doorgetrokken. Het kanaal werd aanvankelijk Stads Ter Apelkanaal genoemd. De lintbe...

Ter Borg is een oud esbuurschap ten zuidwesten van Sellingen en ligt onmiddellijk aan de Ruiten Aa. Het betekent: op de berg. Hier hebben generaties van de familie Ter Borg geboerd. De buurschap zou d...

Ter Haar is een wegbuurschap die in de 19^de eeuw is ontstaan en nu aan weerszijden van de N976 van Ter Apel naar Sellingen ligt. De Ruiten Aa stroomt even ten oosten van de streek. Vanaf Te...

Ter Maarsch is een essenzwermgehucht ten zuidwesten van Onstwedde dat al uit de 18^e eeuw kan dateren. De weg van Onstwedde naar Stadskanaal doorsnijdt deze agrarische buurschap en dat is ee...

Ter Wisch is een puur agrarische wegbuurschap die in de 19^de eeuw is ontstaan en nu aan weerszijden van de N976 is komen te liggen, de oude verbindingsweg van Ter Apel naar Sellingen en ver...

Rond Onstwedde ligt aan de noordoostzijde een waaier aan essenzwermdorpen: in het noordoosten bij het stroomgebied van de Ruiten Aa de schilderachtige gehuchten Ter Wupping en Wessinghuizen en in het ...

Termunten is een wierdedorp met een rechthoekige structuur. De wierde is waarschijnlijk al voor de jaartelling op een oeverwal opgeworpen, maar in de vroege middeleeuwen is er pas bestendige bewoning ...

Termunterzijl is een vaartdorp, ontstaan ten westen van het oude dorp Termunten nadat in 1601 een sluis in de Eemsdijk werd geslagen. Het Termunter Zijldiep was bedoeld voor de afwatering van het Olda...

Thesinge is een vroeg-middeleeuws wierdedorp met een rechthoekige structuur op een kwelderwal. Het komt al in 786 in bronnen voor. Aan het eind van de 12^e eeuw is het benedictijner dubbelkl...

Tinallinge is een wierdedorp dat al enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling is ontstaan. De wierde heeft een rechthoekige structuur en ook de erven volgen een blokverkaveling. De grotendeels o...

Tjamsweer zou in de 13^e eeuw op een hoge kwelderwal zijn ontstaan. Het wierdedorp, dat in bestuurs- en rechtszaken aanvankelijk voornamer dan Appingedam was, kan ook ouder zijn. Het uitgest...

Tjuchem is een wegdorp waarvan de naam wijst op aanzienlijke ouderdom. Tjuch of tjucht is een oud woord voor een veebedrijf, een fokplaats, een woord dat in Ostfriesland nog wordt gebruikt. Er moeten ...

Tolbert is een wegdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan. Het is de oudste nederzetting van de streek en ligt op een rug in de lage veengebieden die de naam Vredewold heeft gekregen. De naam Tolbert ...

Toornwerd is in de vroege middeleeuwen ontstaan als wierdedorp met een radiale structuur. In de 10de en 11^e eeuw komt het in bronnen voor als Thornvurth, dat met doornstruiken begroeide wie...

Tranendal is een jonge wegbuurt die in de loop van de 19^de eeuw is ontstaan aan de Tranendallaan haaks op de ontwikkelingsas van Westerlee-Heiligerlee. De laan begint bij de plaats waar de ...

Trimunt is een streekbuurschap van verspreide boerderijen die vanaf de 19^de eeuw aan een aantal wegen zijn gebouwd, maar Trimunt heeft een middeleeuwse oorsprong. Het klooster Trimunt, in h...

Tripscompagnie is een kanaaldorp dat na 1648 is ontstaan na het graven van het Tripscompagniesterdiep. Dit werd vanaf het zuiden van Sappemeer naar het oosten gegraven en buigt na anderhalve kilometer...

...

...

Uithuizen is in de 10^e eeuw ontstaan op een kwelderwal als uitbuurt van de bewoners van de oostelijk gelegen wierde Brunwerd of ’t Oldörp. De naam, die in 1000 voorkomt als Uthuson, wijs...

Uithuizermeeden is een dorp van de derde generatie: vanuit ’t Oldörp is Uithuizen gesticht en daarna vestigden Uithuizers zich op de hooi- en weilanden, de meeden, in het kweldergebied. Het wierde-...

Uitwierde is een radiaal wierdedorp dat in de vroege middeleeuwen op een kwelderwal is ontstaan. Het heeft een gave structuur met een ring- of ossenweg aan de zool en een kerkpad, het Bakkerspad, rond...

Ulrum is in de middeleeuwen ontstaan op twee grote, rechthoekige wierden. In de 11^e eeuw komt het wierdedorp in de bronnen voor als Uliuringhem en varianten daarop. Van de westelijke wierde...

Ulsda is een klein agrarisch komdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan op een zandafzetting in het klei- en veengebied van het Oldambt. In bronnen komt het voor als Ulswida, wida betekent bos. Dankzi...

Usquert is voor het begin van de jaartelling ontstaan als radiaal wierdedorp op een kwelderwal. Het komt in de 9^de eeuw al in bronnen voor. In de levensbeschrijving van missionaris Liudger ...

De jonge buurschap Valom, noordelijk in Eemsmond, bestaat uit een ruim zeven kilometer lange agrarische streek van ongeveer 25 boerderijen en in het midden een streekje van een vijftal arbeiderswoning...

Veele is ontstaan als esbuurschap op een zandige hoogte te midden van het hoogveen. De naam is nog niet bevredigend verklaard; het kan van ‘bleek’ en van ‘wilg’ zijn afgeleid.

Veele ligt o...

Veelerveen is een jonge vaartnederzetting die sinds het begin van de 20^e eeuw gestalte kreeg. Ontginningen van grote veengebieden veroorzaakten wateroverlast. De Westerwoldse Aa kon het wat...

Veendam is een kanaaldorp, een veenkolonie waarvan het ontstaan in 1647 kan worden gesteld. Toen pachtte de stad-Groninger Adriaen Geerts, die zich later Wildervanck zou noemen, hoogveengebieden bij d...

Veenhuizen is een wegnederzetting die in zijn huidige vorm aan het eind van de 19^de eeuw is ontstaan, maar die een verleden heeft van een oude marke met dus oorspronkelijk gezamenlijk grond...

Vlakbij de Lauwerszee is in de 6de eeuw na Christus het wierdedorp Vierhuizen ontstaan. Omstreeks 1300 is de zeedijk, nu de Oude Provinciale Dijk genoemd, om het dorp getrokken. De coupure met balkenh...

Visvliet is een komdorp, in de late middeleeuwen ontstaan omdat het klooster Jerusalem of Gerkesklooster aan de Friese kant van de Lauwers hier een uithof stichtte. Dit is mogelijk identiek aan het Ba...

Vlagtwedde is een esdorp dat in de 12^e eeuw is ontstaan op een zandrug tussen twee takken van de Ruiten Aa, waarvan de oostelijke het Veelerdiep wordt genoemd. De esstructuur is vooral aan ...

Vledderhuizen is een jonge wegnederzetting die in zijn huidige vorm aan het eind van de 19^de eeuw is ontstaan. Het dankt zijn naam aan de kleine buurt Vledder ten zuiden van Onstwedde. Vled...

Vledderveen is een jonge veenkolonie, een langgerekt dorp dat aan het eind van de 19^de eeuw is ontstaan en dat zowel een ontsluiting kreeg via het Vledderkanaal als door de Ontsluitingsweg ...

Vriescheloo is een agrarisch wegdorp op een zandrug die al in de 11^e eeuw was bewoond. Het dorp komt in bronnen in 1150 voor als Vresschenlo. De betekenis wordt verklaard als het verse, nie...

Wadwerd is een jonge boerenbuurschap van kapitale boerderijen en arbeiderswoningen, maar heeft een ander verleden. Het komt in de 10de en 11^e eeuw voor als UUatuurd, waarbij de dubbele u al...

Wagenborgen is een streekdorp op een zandrug te midden van de klei die al sinds de 11^e eeuw is bewoond. De naam kan worden verklaard als afgeleid van de mansnaam Wagen of Wago en het komt i...

Warffum is een wierdedorp met een rechthoekige structuur, in de vroege middeleeuwen ontstaan op een kwelderwal. Het komt in het begin van de 9^de eeuw in de bronnen voor als Werfhem: woonpla...

Warfhuizen is ontstaan op twee wierden, Warfhuizen en Burum, die in de middeleeuwen op een kwelderwal zijn opgeworpen. Warfhuizen betekent huizen op een warf, een ander woord voor wierde en Burum is e...

Waterhuizen is een kanaaldorp aan het Winschoterdiep dat in het begin van de 17^e eeuw is ontstaan. Het werd een strategische plaats voor de Stad. Nadat de stad Groningen in de 15^e

lees meer

Wedde is een esdorp met brink terzijde van een lange bebouwingsstreek, ontstaan in de 12^e eeuw op een zandrug in het beekdal van de Westerwoldse Aa. De nederzetting lag op een strategische ...

Wedderveer is een uitgestrekt buurschap noordelijk tussen Wedde en Blijham. De oorspronkelijk agrarische nederzetting ontstond op de westelijke oeverwal van het beekdal van de Westerwoldse Aa. De bebo...

Wehe en Den Hoorn, hoewel dorpen van uiteenlopende ouderdom en verschillend karakter, zijn in 1963 tot tweelingdorp samengevoegd. Wehe is in de middeleeuwen ontstaan op een finke wierde met een rechth...

Weite is een wegdorp op de oude route van Vlagtwedde naar Bourtange, dat waarschijnlijk in de loop van de 19^de eeuw vorm kreeg toen de randen van de hoogvenen geleidelijk ontgonnen raakten....

Het wierdedorp Weiwerd is in de vroege middeleeuwen ontstaan. Het dorp ligt ten zuidoosten van Farmsum en is aan de noordzijde omvat door de Oosterhornhaven en het Oosterhornkanaal. Het heeft een vrij...

Westerbroek is een langgerekt dijkdorp dat in de late middeleeuwen is ontstaan tijdens de ontginningen van het laagveen nabij de Hunze, waarbij de Oudeweg als achterkade werd gelegd. Westerbroek hoort...

Westerdijkshorn is een in de middeleeuwen ontstaan dijkdorp. Vanuit Bedum loopt de Oude Dijk naar de Westerdijk en even noordelijker ligt een scherpe bocht, een horn, in de dijk. Het is ooit een kerkd...

Westeremden is een wierdedorp met een radiale structuur dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan bij de Fivelboezem. Het heeft aan zee gelegen met een haven die na dichtslibbing in 1219 is gedempt. A...

Westerlee is een wegdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan op een zandrug van het zogeheten schiereiland van Winschoten. Het dorp lag op de grens van de klei- en veengebieden in het zuiden. Het dorp ...

Westernieland is een streekdorp uit de late middeleeuwen. Het ontstond nadat omstreeks 1300 de dijk om het noorden van het Marneland werd gelegd; de buurschap Kaakhorn bestaande uit arbeidershuisjes, ...

Westerwijtwerd was een vroeg middeleeuws radiaal wierdedorp aan de westelijke kant van de Fivelboezem. Het komt rond 1000 in bronnen voor als Widuwurd: een met wilgen begroeide wierde. Maar wel met �...

De agrarische buurschappen Westerzand en Oosterzand zijn in de middeleeuwen ontstaan op een zandrug te midden van lage landen, dezelfde rug waarop Lutjegast ligt. Ten zuiden liggen de resten van het K...

...

Wierum is een wierdedorp dat dateert uit de middeleeuwen. Het ligt ten oosten van het Reitdiep en samen met Dorkwerd, Selwerd en Noorderhoogebrug vormde het een dorpenwaaier vlak ten noorden van de st...

Wildervank is een langgerekt kanaaldorp, een veenkolonie ontstaan langs het in 1659 doorgetrokken Westerdiep op initiatief van de stad-Groninger Adriaan Geerts Wildervanck. Van hieruit werd fabriekstu...

Wildervanksterdallen is een buurschap aan het Dalkanaal die in de loop van de 19^de eeuw, toen het land in cultuur werd gebracht, vorm kreeg. De kanaalbuurt ligt bij de grootschalige veenont...

Winneweer is een dijkdorp langs het Damsterdiep dat pas na bedrijfsvestigingen in de tweede helft van de 19^de eeuw tot ontwikkeling kwam. Daarvoor stonden er enkele huizen en boerderijen en...

Winschoten is een oud dorp en een jonge stad, ontstaan op een zandopduiking, het zogenoemde schiereiland van Winschoten. Het komt in de 12^e eeuw al in bronnen voor en in de middeleeuwen wor...

Het wierdedorp Winsum is enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling bewoond geraakt. De Hunze stroomde ten westen langs deze wierde en daardoor ontwikkelde het dorp zich voorspoedig. Daar kwam bi...

Wirdum is een wierdedorp met een radiale structuur dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan. Het heette in vroege bronnen Uurthun of Uuirthion. Het betekent: op de wierde. Bij Wirdum heeft de Fromabo...

Wittewierum is een wierdedorp dat mogelijk is ontstaan toen hier in 1213 een klooster werd gesticht. Het klooster Bloemhof of Floridus Hortus was van de premonstratenzer orde. In 1289 werd het dorp We...

In de vroege middeleeuwen is Woldendorp ontstaan als radiale wierde, opgeworpen op een kwelderwal. Op een afzonderlijke wierde is de kerk gebouwd. Woldendorp komt in de late middeleeuwen in bronnen vo...

Wolfsbarge is een wegdorp dat in de 15^e eeuw langs de Woldweg ten oosten van het Zuidlaardermeer in het Gorecht is ontstaan als veenkolonie van de Stad. Het komt in de middeleeuwen voor als...

Wollinghuizen en Vlagtwedder Veldhuis zijn esbuurschappen ten oosten van de Ruiten Aa en ten westen van het in 1918 voltooide RuitenAa Kanaal. De naam is afgeleid van de familienaam Walinga of Walling...

Woltersum is een wierdedorp met radiale structuur dat in de vroege middeleeuwen is ontstaan op een oeverwal. In Woltersum hebben twee borgen gestaan: Ackingaheerd en het Huis te Woltersum, ook wel Gli...

Woudbloem is een vaartbuurt die na 1904 is ontstaan en in een erg oude omgeving ligt. Door het initiatief van plaatselijke boeren een aardappelmeelfabriek te stichten is Woudbloem ontstaan. Er kwam be...

Zandeweer is in de vroege middeleeuwen ontstaan op een zandwal in het nieuwe land, gevormd in het stroomgebied van de Fivel. In de 14^e eeuw komt het voor het eerst in de bronnen voor als So...

Zeerijp is een dijkdorp dat in de 13^e eeuw is ontstaan op een van de oudste dijken van het Fivelgebied. Zeerijp betekent zeerand of landstreek aan zee. Het ontwikkelde zich tot een langgere...

Zevenhuizen is een kanaaldorp dat als nederzetting vanaf het eind van de 16^e eeuw door verveningen geleidelijk vorm heeft gekregen. Wigbold van Ewsum kocht in 1513 een uitgestrekt veengebie...

Zijldijk is een dijkdorp dat in de 14^e eeuw is ontstaan op de in 1317 aangelegde Fiveldijk. Daarbij was het premonstratenzer klooster Bloemhof van Wittewierum betrokken. Deze orde van ontgi...

Zoutkamp komt in 1418 al in de bronnen voor als Soltcampum. Er was nog geen nederzetting; er werd in deze hoek bij de Lauwerszee zout uit het zilte veen gebrand. Zout was nodig voor het conserveren va...

Zuidbroek is een wegdorp dat in de middeleeuwen is ontstaan op een dekzandrug. In de middeleeuwen kwam het voor als Suthabroke. Het lag bij een broek: moerasland. De oudste kern ligt bij de kerk. Late...

Zuidhorn is een wegdorp, in de middeleeuwen ontstaan op een brede en ongeveer vier kilometer lange keileemrug of gast waarop ook Noordhorn is ontstaan. De gast reikt ruim vier meter boven NAP. Er zijn...

Zuidwending is het resultaat van het contract, de compagnie, dat Ommelander jonkers in 1649 sloten om de venen tussen Veendam en Pekela te ontginnen. Deze Ommelander Compagnie raakte spoedig in confic...

Zuidwolde is bekend als een vaartdorp net ten noorden van de Groninger uitbreidingswijk Beijum. Het recreatiebos, het Beijumerbos, hoort grotendeels bij het dorpsgebied. Daarin zijn twee boerderijen o...

Zuurdijk is een wierde- en dijkdorp dat in de 12^e eeuw is ontstaan aan een dijkje van het Marnegebied dat diende als bescherming voor het getijdenwater van de Hunze. In de 13^e ee...